Marijke de Vries
Tekst over de nieuwe tentoonstelling Tinder Times: Monument voor de Liefde door Rob Perrée (curator/schrijver/criticus)
Een jongen ontmoet een meisje en wordt verliefd. Haar vader is het er niet mee eens. Een verhaal als een cliché, denk je. Zij wijst hem uiteindelijk af en trouwt met een arts, een betere partij. De jongen geeft niet op. Hij weet dat hij zijn kans moet afwachten. Hij leeft zijn leven en heeft zijn affaires, zonder diepgang. Als zijn geliefde na eenenvijftig jaar, negen maanden en vier dagen weduwe wordt, maakt hij haar opnieuw het hof. Stelt hij zich opnieuw kwetsbaar op. Het betaalt zich uit. Dan blijkt dat de liefde blijvend kan zijn en niet aan leeftijd is gebonden. Het liefdesspel heeft niets aan kracht verloren. “Het was alsof ze de zware lijdensweg van het echtelijke leven hadden overgeslagen en alsof ze zonder verdere omwegen op de kern van de liefde waren afgegaan.” Gabriel García Márquez heeft met Liefde in tijden van cholera (1986) een monument voor de liefde gebouwd door de verbeelding toe te laten in de werkelijkheid.
In de tentoonstelling Tinder Times liggen ontmoetingen aan de basis van de werken. Dat zijn bijna altijd vluchtige ontmoetingen. Als de kunstenaar op of door internet mannen ontmoet, zou je kunnen zeggen dat ze bewust kiest voor vluchtigheid. Dat is inherent aan het medium. Veel andere ontmoetingen – toevallig of niet – zijn op dit moment gedwongen vluchtig omdat een dodelijk virus echte fysieke contacten onmogelijk maakt. In beide gevallen brengt de kunstenaar zich in een kwetsbare situatie, omdat de verlangens niet beantwoord kunnen worden. De liefde of de potentiële liefde wordt als het ware uitgesteld.
De serie Tinder Times heeft een concrete, gekende oorsprong: de dating site Tinder. Veel alleenstaanden, maar ook mensen met een vaste partner, zitten op die site. Uit nieuwsgierigheid, uit verveling of uit geilheid, om een onenightstand te scoren of om een partner te vinden. Marijke de Vries is single, 60+ en heeft een tijd geleden besloten om van Tinder een project te maken. Een stap die getuigt van lef omdat ze zich daarmee uiterst kwetsbaar maakt. Ze nodigt mannen uit om voor haar te poseren, al dan niet naakt. De mannen poseerden in haar studio. Corona maakte daar uiteindelijk een einde aan. In principe is er sprake van de klassieke rolverdeling: een model poseert voor de kunstenaar. Die laatste blijft in de kleren. De Vries schildert van iedere serieuze kandidaat een vluchtige schets: grove omtreklijnen met minimale invulling. Soms wordt de naaktheid benadrukt, soms blijft die in het midden. De model schilderijen zijn gemaakt op gelaagd papier: krantenpapier onder en rijstpapier boven. De kreukelige papieren ademen de vluchtigheid van de actie uit. De portretten worden weliswaar als autonome kunstwerken geëxposeerd in een transparante, min of meer afgesloten ruimte, zodat de kijker een peepshow ervaring krijgt, maar in feite vormen ze de belangrijkste inspiratiebron voor collages en schilderijen. De kwaliteit van de inspiratie wordt zonder twijfel bepaald naar de mate waarin de verlangens van de kunstenaar en haar behoefte aan intimiteit opgewekt worden. Dat maakt dat de kunstenaar toch de grenzen van de klassieke rolverdeling lijkt op te zoeken en zo de schilderijen – het zijn eigenlijk meer tekeningen – een erotische lading geeft die ook door de kijker kan worden ervaren.
Bij de overgang van deze werktekeningen naar de andere, de ‘echte’ werken laat De Vries ruimschoots de verbeelding toe. In de geest van Márquez laat ze de verbeelding de alledaagse werkelijkheid naar een ander niveau tillen, zodat die een magisch randje krijgt. De werken zijn uitgevoerd op linnen of op en achter perspex. Het zijn collages die zijn opgebouwd uit een groot aantal beeldelementen. Dat kunnen geverfde vormen zijn, verfvlekken, maar ook slordige stukken zilverpapier, transparant papier of stukken plastic. Die beeldelementen lijken zich te bewegen in de ruimte. Soms lijken ze de ruimte zelfs te willen verlaten. Als opgewaaide bladeren. Die omschrijving suggereert een chaotisch geheel, maar de kracht is juist dat ze een grote samenhang vertonen. Zoals geïmproviseerde muziek als een compact geheel kan klinken. Door de stukken wit maar ook door de papiersoort of het perspex geven ze zicht op een achtergrond waarop soms menselijke figuren staan afgebeeld of onderdelen van menselijke lichamen. Ze schijnen door de wervelende vormen heen. Omdat de collages zich bewegen op het grensgebied van abstractie en figuratie nodigen ze ook de kijker uit zijn verbeelding aan te spreken. Ze verleiden hem beter te kijken en zo meer te zien. Af en toe deden de werken mij denken aan het abstract expressionistisch werk van Willem de Koning. Het kleurgebruik van De Vries maakt die vergelijking nog geloofwaardiger.
Toen Corona het dagelijks leven aan banden legde kwam ook het Tinder project tot stilstand. Daarmee kwam er geen einde aan het verlangen naar intimiteit, naar fysiek contact, naar liefde. Er ontstond een nieuwe serie werken – Love in Times of Corona - die verwant zijn aan de Tinder werken, maar waar de verbeelding waarschijnlijk beter haar best moest doen om de realiteit van het dagelijks leven naar een draaglijk niveau te brengen. Is het daarom dat ik in een paar werken vallende mannen denkt te zien achter een ‘decor’ van beeldelementen?
Marijke de Vries heeft de Rijksakademie in Amsterdam gedaan. Daarna was ze jaren actief als kunstenaar. Omdat ze bij belangrijke beslissingen vaker op haar gevoel afgaat slaat ze op een gegeven moment af naar de muziek en de dans. Met name de tango. Jarenlang organiseert ze dansfestivals en maak ze choreografieën. In 2015 besluit ze weer terug te keren naar haar eerste liefde, de beeldende kunst. Een residentie in Spanje lag daaraan ten grondslag. De beweeglijkheid van en de beweging in veel werken verraden nog de afslag naar de dans. Is de tango niet ook een ontmoeting waarbij de partners zich kwetsbaar opstellen, toegeven aan hun verlangen, zonder te weten of de vluchtigheid van die ontmoeting leidt tot meer?
Rob Perrée
Amsterdam, 30 september 2020.
Hoe is het met de liefde in tijden van Corona als je single bent en aan het daten in de 1,5 m samenleving?
We moeten elkaar vermijden maar we zijn op zoek naar liefde. Menselijk contact is veranderd, we blijven zoveel mogelijk op afstand van elkaar. Huidhonger, voorzichtigheid. Iedere vreemde is een mogelijk gevaar..
Ondertussen werk ik aan ‘Tinder Times’, over online daten. Het project heeft verschillende lagen en invalshoeken. Het bestaat uit een programma rond een expositie van mijn werk, opening (uitgesteld door Corona) in november 2020, met dank aan het AFK.
Een onderdeel van het project bestaat uit het schilderen van Tinder dates. Live schilderen kan nu natuurlijk niet meer. Ik schilder dates via online sessies. Deze wending verandert het perspectief: dat van mijn Iphone.
De liefde nestelt zich in zielsverhalen die leiden tot gelaagde werken over dromen, hunkeringen, separation anxiety en herinneringen.
Het werk ‘Liefde in tijden van Corona’ is een van die werken uit de gelijknamige serie. De wereld lijkt wel in stukjes uit elkaar te vallen. Een figuur beweegt in een vrije val door een gefragmenteerd universum. Toch drukt deze beweging ook een synthese uit, waarin de stukjes tot een nieuw beeld samenvallen.
In het project Tinder Times combineert de kunstenaar een klassiek medium –ze werkt voornamelijk vanuit de schilderkunst- met een hedendaags verschijnsel: dating door middel van een digitaal platform zoals Tinder. ‘Tinder Times’ is een artistiek onderzoek naar online daten waarbij de Vries ingaat op actuele maatschappelijke thema’s als vluchtigheid, seksuele identiteit, rolpatronen en veranderende relatievormen waarbij het ook raakt aan hedendaags feminisme. Tegelijkertijd is het een persoonlijk onderzoek waarbij de date aanleiding is voor het kunstwerk. Het maken van kunst over dit onderwerp is haar artistieke reactie op de vluchtigheid van de virtuele wereld en een manier om die te transformeren.
Curator Fleur Feringa: Marijke de Vries brengt in haar project Tinder Times op een taboedoorbrekende manier een gesprek op gang over seksualiteit in een online tijdperk. Ze doorbreekt rolpatronen en daagt de kijker uit om schaamte en oordelen los te laten. De digitale datingwereld, die vaak is gericht op kortstondig contact, koppelt Marijke de Vries aan een universeel verlangen naar intimiteit. De online en offline ontmoetingen die Marijke heeft opgedaan naar aanleiding van Tinder Times hebben geresulteerd in een serie modeltekeningen en meer abstracte multimedia werken. Verlangen, spanning en vluchtig contact worden op een tedere manier tastbaar gemaakt. De kunstwerken en de tentoonstelling in Sexyland vormen een vertrekpunt voor dialoog over een onderwerp dat iedereen raakt, seksualiteit en verbinding. In de tentoonstelling zoeken we doelbewust een voyeuristisch karakter op in de presentatie om bezoekers een gevoel van participatie te geven. In de randprogrammering draaien we de rollen om en vragen we bezoekers en deelnemers naar hún ervaringen.
De gelaagde werkelijkheid
De serie Perspex werken van Marijke de Vries zijn ontstaan naar aanleiding van een opdracht van een Spaanse galerie in 2015 tijdens een AIR (artist in residence) in Spanje. Het werken in gemengde technieken tussen en op de lagen Perspex zorgt voor rijkdom en variëteit van materiaalgebruik.
De techniek brengt de Vries' thematiek van verandering, transparantie, gelaagdheid tot uitdrukking.
Het werk verhoudt zich tot de tijd door de thematiek van verandering. De werkelijkheid zoals we die waarnemen is niet statisch, we kunnen niet 'alles wat er is' in de tijd ervaren. Deze dynamiek van verandering, transformatie is aanwezig in de werken in Perspex. Thematiek en stijl verwijzen naar een gelaagde betekeniswereld die altijd aan het ontstaan is en altijd verandert. Een vermoeden van het nog niet of bijna niet meer zichtbare, dat het beeldvlak al aan het verlaten is (en soms sculpturaal wordt).
Gelaagdheid – techniek en betekenis
In een periode van mijn leven werd ik uitgenodigd om werk te maken door een zeefdrukker. Wat ik fascinerend vond en wat me erg raakte in het werken met die 'simpele' tecniek is dat door het heldere over elkaar heen zetten van vorm en kleur, de eerdere werkelijkheid of toestand van het werk transformeert terwijl die er nog wel doorheen schemert. Met het weerbarstige van de verf, is een dergelijk effect veel moeilijker te bereiken. Het is iets waar ik naar zoek als ik schilder. En in het werken met de gelaagdheid in Perspex. De verschillende toestanden en lagen die het leven als het ware toevoegt en waardoorheen een eerdere kern schemert. Het roept een nostalgie op van 'onderweg zijn', dat zijn sporen nalaat.